Myśl globalnie, patrz lokalnie. Tak sparafrazować można znane, ekologiczne motto, w kontekście bioróżnorodności czyli różnorodności biologicznej. To pierwsze słowo jest krótsze i bardziej popularne (kalka z języka angielskiego biodiversity), ten drugi zwrot jest bardziej poprawny z punktu widzenia języka polskiego. Ale oznaczają to samo.
Jeśli dowolnej, jednej rzeczy przyglądać się dostatecznie długo i analizować ją pod różnymi aspektami, to można zobaczyć i zrozumieć cały świat. Na krótkiej wycieczce, np., na dawne jezioro Płociduga Duża, zapoznać się można z wieloma aspektami różnorodności biologicznej. Można na małej przestrzeni zrozumieć globalne prawidłowości. Trzeba tylko patrzeć i dostrzegać oraz wnioskować o zachodzących relacjach i procesach. Potrzeba wiedzy i wyobraźni. I dialogu z innymi ludźmi.
Różnorodność biologiczną można rozpatrywać na trzech poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Różnorodność genetyczna czyli wewnątrzgatunkowa oznacza zmienność osobników jednego gatunku, wynikającą z obecności w populacji wielu alleli tych samych genów. Czy można tę zmienność zobaczyć w terenie, gołym okiem lub tylko z pomocą lupy? Różnice między osobnikami nie muszą wynikać z różnic genetycznych a tylko z ekspresji genów w różnych warunkach siedliskowych. Czy różnice w ubarwieniu pokolenia wiosennego i letniego i pospolitego motyla, rusałki kratnika, mają podłoże genetyczne? Ale czasem polimorfizm o podłożu genetycznym można zaobserwować w terenie, na spacerze.
O wiele łatwiej dostrzec różnorodność gatunkową (ściślej międzygatunkową) czyli bogactwo różnych gatunków w jednym ekosystemie czy siedlisku. Nawet, jeśli nie znamy nazw gatunkowych roślin i zwierząt, to można po ich morfologii rozróżnić konkretne gatunki. Taką różnorodność można policzyć, oszacować. Dobra dokumentacja terenowa (czasem wystarczy tylko zwykły aparat fotograficzny w telefonie komórkowym i notes z ołówkiem) ułatwi identyfikację gatunków po powrocie do domu. A jeśli poznamy nazwę gatunkową, to już łatwo możemy poznać biologię i ekologię tych organizmów, korzystając z ogromnego dorobku ludzkości (nauki).
Z kolei bioróżnorodność ekosystemowa oznacza zróżnicowanie siedlisk i zamieszkujących je organizmów. W dolinie rzeki Łyny, na obszarze dawnego jeziora Płociduga Duża, bez problemu dostrzeżemy ekosystemy rzeki (rzeka Łyna, rzeka Kortówka) oraz rowów melioracyjnych. Zauważymy wilgotną łąkę jak i kserotermiczną łąkę na piaszczystej wydmie. Dostrzeżemy także mniejsze i większe zadrzewienia, w tym jedno z typowymi gatunkami leśnymi.
Płociduga Duża ma długą historię (czytaj więcej na ten temat) z bardzo wyraźnym wpływem człowieka, polegającym na znaczących przekształceniach siedliska i samych ekosystemów. Wraz z tymi zmianami można dopatrzyć się zmian bioróżnorodności na wszystkich trzech poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Poza zmianami antropogenicznymi widoczne są procesy naturalne – sukcesja ekologiczna. Mimo, że przebiega długo, to można zobaczyć jej efekty. Trzeba mieć tylko wiedzą i oczy szeroko otwarte.
Jakich organizmów (grup systematycznych) będzie najwięcej można zobaczyć w czasie jednej, kilkugodzinnej wycieczki? Na przykład w królestwie zwierząt. Czy uda się – na podstawie wiedzy o tych grupach – rozpoznać ich rolę w ekosystemie? A może oddziaływania międzygatunkowe?
I kilka kolejnych pytań, na które uważne ucho usłyszy odpowiedź w czasie zajęć terenowych – jakie czynniki wpływają na mniejszą czy większą różnorodność biologiczną, na każdym poziomie: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym? Czy uda się rozpoznać gatunki obce i inwazyjne? A może gatunki zwornikowe?
Czytaj też:
Informacja tylko dla wtajemniczonych: Zadania do wykonania jak i informację gdzie i jak w terenie znajdziesz tajne podpowiedzi, otrzymasz na kartce, przed zajęciami terenowymi.W terenie słuchaj, notuj, pytaj oraz rozglądaj się za gatunkami i... tajnymi podpowiedziami. Przyda się telefon komórkowy z mobilnym internetem i zainstalowanym (bezpłatnym) programem do odczytywania kodów QR. Zabierz ze sobą notatnik (ołówek jest lepszy niż długopis), jeśli masz to aparat fotograficzny i terenowe klucze (atlasy) do rozpoznawania roślin i zwierząt. Ubierz się terenowo - najlepiej długie spodnie, wygodne buty i koszule z długim rękawem. Przydatny będzie także repelent anty-komarowy.
 |
| (Tu będziemy. Mapka terenu, zdjęcie satelitarne, Google) |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz