Chruściki (Trichoptera) Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego

(Warsztaty Entomologiczne, nocne odłowy do światła, Soczewka, fot. Joanna Wiśniewska)

W sierpniu 2018 r. miałem przyjemność uczestniczyć w międzyuczelnianych, studenckich warsztatach entomologicznych (na zaproszenie Koła Naukowego Entomologów Pasikonik). I to w pobliżu miejsca, gdzie się dawno temu wychowywałem, niedaleko Płocka. Mimo że Soczewka znana mi była jako miejscowość letniskowo-wypoczynkowa, to nigdy tam nie byłem. Jako licealiści wybieraliśmy się zazwyczaj nad jezioro do Grabiny. A wcześniej odwiedzałem Łąck. Przyrodniczo teren dla mnie bardzo słabo znany, mimo że przez lata był w zasięgu ręki.

Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy do tej pory nie doczekał się jakiegokolwiek opracowania pod kątem fauny chruścików (i entomofauny jako takiej). Obszar duży, z ponad czterdziestoma jeziorami, kilkoma małymi rzekami i strumieniami ale poza zainteresowaniem naukowców. Daleko do ośrodków akademickich a jednocześnie w środku Polski i jest to niezbyt atrakcyjny do badań przyrodniczych teren (tak się przynajmniej wydaje). Jedynie ośrodek toruński bywał w pobliżu, koncertując się jednak na Zbiorniku Włocławskim. Swojego entomologicznego opracowania doczekał się Brudzeński Park Krajobrazowy, położony po drugiej stronie Wisły, w dolinie rzeki Skrwy (Prawej). Czyli po sąsiedzku. Ale siedliskowo są to nieco odmienne obszary chronione.

Przyroda Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego poznana jest głównie pod względem flory i kręgowców, w szczególności ptaków. Liczę, że wraz ze wzrostem liczby przyrodników-amatorów i osób wykształconych, poznany zostanie i świat owadów tego Parku. W tym chociażby chruściki. Z mojego punktu widzenia atrakcyjne byłoby poznanie chruścików tutejszych jezior. Byłoby to dobre uzupełnienie do wiedzy o chruścikach jezior Polski. Bo są na położone południe od Pojezierza Mazurskiego i w strefie silnie przekształconego krajobrazu wiejskiego.

W czasie warsztatów były wystąpienia z referatami, wycieczki terenowe, liczne fotografowanie i odłowy owadów. Drugiego dnia, a raczej wony, odbyło się łowienie owadów, zwabionych światłem. Skorzystałem z okazji i także wypatrywałem chruścików. A niżej rezultaty.

Chruściki (imagines) złowione do światła, w Soczewce, 17 sierpnia 2018, w otulinie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Uwzględnione zostały także chruściki odłowione przez Magdę Gorczycę oraz Annę Sobieraj-Betlińską.

• Hydropsyche contubernalis (samce) - 4
• Hydropsyche angustipennis (samce) - 5
• Hydropsycje spp. (samice) - 22
• Limnephilus flavicornis - 4
• Limnephilus lunatus - 3
• Glyphotaelius pellucidus - 1
• Triaenodes bicolor - 1
• Mystacides longicornis - 1
• Oecetis ochracea - 8

Osiem gatunków, to niezbyt dużo. Hydropsyche contubernalis to chruścik typowy dla dużych i średnich rzek. Najpewniej imagines przyleciały znad pobliskiej Wisły, ok. 1 km w linii prostej. Z kolei Hydropsyche angustipennis to filtrator (w stadium larwalnym), licznie występujący w małych strumieniach i rzeczkach, zwłaszcza poniżej wypływu z jezior. Takie siedliska są w Skrwie Lewej poniżej Jeziora Soczewka i okolicznych strumieniach. Pobieraliśmy próby bentosowe w wypływie z Jeziora Soczewka na terenie ośrodka wypoczynkowego, ale tu nic nie było. Dominowały Chironomidae. Na tym odcinku woda była chyba zbyt zanieczyszczona i odtleniona, by mogły utrzymać się chruściki. Zapewne szukać trzema dalej lub w innych wypływach. Limnephilus flavicornis - jest chruścikiem wiosennym - larwy zasiedlają małe zbiorniki i zabagnienia, wody stojące, zarośnięte. Takich w najbliższym sąsiedztwie jest sporo. Larw należałoby szukać w kwietniu i maju. Limnephilus lunatus zasiedla wolno płynące małe strumienie i rzeczki z dużą ilością roślin wodnych, także rowy. Natomiast Glyphotaelius pellucidus preferuje śródleśne zbiorniki okresowe i litoral śródleśnych strumieni. Larwy także obecne wiosną. Kolejne gatunki można uznać za jeziorne. Z pewnością występują w Jeziorze Soczewka i odnodze Wisły (duży stagnujący fragment), w pobliżu miejscowości Soczewka. A także we wszystkich jeziorach Parku Krajobrazowego: Triaenodes bicolor, Mystacides longicornis, Oecetis ochracea. Jednym słowem nic nadzwyczajnego, same pospolite i oczywiste gatunki. Ale to tylko początek badań.

(Skrwa Lewa, powyżej Jeziora Soczewka, fot. S. Czachorowski)

Chruściki (larwy) złowione w rzece Skrwie Lewej, powyżej Jeziora Soczewka:

• Oxyethira flavicornis (larwy, domki i poczwarki) - 11
• Polycentropus flavomaculatus - 2
• Lype reducta - 2
• Anabolia sp. (laevis/furcata) - 1
• Potamophylax rotundipennis - 6
• Molanna angustata - 1

Wszystkie można uznać, za typowe dla małej rzeki - a Molanna angustata także dla jezior. Miałem nadzieję, że Skrwa Lewa ma bardziej bystry nurt. Ale odwiedziłem tylko mały fragment tego cieku. Wypadałoby się wybrać wzdłuż całej rzeki i sprawdzić wszystkie siedliska. Rzeka wydaje się czystą, są nawet gąbki, dużo wazek, pluskwiaków wodnych i chrząszczy wodnych.

W pobliskim Brudzeńskim Parku Krajobrazowym wykazano występowanie 50 gatunków chruścików. Ale dwa gatunki: Oxyethira flavicornis i Molanna angustata są nowymi dla tego regionu. Niech więc to będzie dodatkową zachętą do entomologicznych i ekologicznych badań tego mało atrakcyjnego (jak się wydaje) terenu Polski. Nie wiem czy uda mi się tu jeszcze wrócić z bardziej intensywnymi badaniami terenowymi, dlatego zamieszczam i upubliczniam te wyrywkowe dane w takiej postaci. Niech nie zginą w szufladzie i niech zachęcą innych do poszukiwań.

(Skrwa Lewa, powyżej Jeziora Soczewka, fot. S. Czachorowski) 

Warsztaty Entomologiczne:” Niesamowity świat owadów” Soczewka, 16-19 sierpnia 2018 r., zorganizowane zostały przez trzy koła naukowe z Lublina, Olsztyna i Wrocławia. Uczestniczyło w nich ponad 20 osób, nie tylko z wymienionych wyżej ośrodków akademickich.

(Warsztaty Entomologiczne, część dotycząca owadów wodnych, fot. Joanna Wiśniewska)