Polska i Białoruś - zaskakujące zbliżenie

Gdzieś na Białorusi...

W latach 90. XX wieku na uczelni mieliśmy współpracę z Białorusią. Wcześniej, w ramach WSP w Olsztynie rozwijaliśmy dydaktyczną współpracę z Uniwersytetem w Kaliningradzie - były wyjazdy na konferencje, dyskusje tematyczne i wymiana studentów. A współpraca  z Białorusią zaczęła się od znalezienia w tomiku konferencyjnym abstraktu, dotyczącego źródeł. I były tam wspomniane chruściki (dlatego si,e zainteresowałem). Ten tomik konferencyjny zdobyłem chyba właśnie w Kaliningradzie. W tym czasie w moich zainteresowaniach badawczych były źródła a w szczególności chruściki (Trichoptera) źródlisk. Napisałem do autora i tak się zaczęła współpracą z Instytutem Zoologii Akademii Nauk Białorusi (współpraca systematycznie poszerzana o kolejne osoby). W ramach NGO, w którym się udzielałem, uzyskałem jakiś mały grant na edukację ekologiczną, ale z możliwością zaproszenia na warsztaty osób z byłych krajów socjalistycznych. I tak zaczęła się współpraca, naukowa i dydaktyczna. Bo w bezpośredniej rozmowie znacznie więcej można zaplanować, uzgodnić i wymienić się doświadczeniem badawczym.

W ramach współpracy, już oficjalne między uczelniami i instytucją naukową, zorganizowaliśmy kilka wyjazdów badawczych (z tych wyjazdów pochodzi materiał chruścikowy z Niemna i jego dopływów), braliśmy udział w kilku konferencjach (w Polsce i na Białorusi) oraz trzykrotnie udało się zorganizować wyjazdy studentów na letnie praktyki biologiczne w ramach wzajemnej wymiany. Były także staże kolegów z Białorusi u mnie w Olsztynie. Wymiernym efektem tej kilkuletniej współpracy było kilka wspólnych publikacji oraz opracowanie pierwszej check-listy chruścików Białorusi. Już po powstaniu UWM została podpisana nowa umowa, ale współpraca powoli wygasła. Przyjaźnie pozostały.

W ciągu tych kilku lat, wielu wizyt i długich rozmów mogłem poznać Białoruś i ludzi tam żyjących. Poznać ich problemy dnia codziennego. Był to okres tuż po rozpadzie ZSRR, odzyskanych nadziei oraz wybór Łukaszenki na prezydenta i powolne ale bardzo konsekwentne umacnianie dyktatury. Wielu Białorusinom nie podobał się łukaszenkizm, ciążyli ku Europie i rzeczywistej demokracji. Z ich słów przebijał pesymizm. I ja wtedy swojego dobrego znajomego pocieszałem, że minie trochę czasu a i na Białorusi będzie tak w Polsce, więcej wolności, więcej swobody, zarówno tej kulturowej jak i naukowej. Że ludzie odwrócą się od dyktatury. Wspominałem, że za jakiś czas Białoruś upodobni się do Polski, trzeba tylko cierpliwości i wytrwałej pracy.

W roku 2018 rzeczywiście nastąpiło upodobnienie sytuacji. Ale zupełnie nie w takim kierunku o jakim marzyłem! To Polska w autorytaryzmie i jednopartyjności upodobnia się do Białorusi Łukaszenki. Niestety. Procesy, które ze smutkiem widziałem na Białorusi, teraz wyraźnie następują u nas. Smutne to... Choć dalej pozostaje optymistą. Przejeżdżając przez wiele różnych granic coraz bardziej doceniam Unię Europejską z jej rozwiązaniami. Różnica jest ogromna.Prawdziwa wartość, o która trzeba nieustannie zabiegać i się starać.

A mój przyjaciel dawno już stracił nadzieję na normalność na Białorusi. Przeniósł się do Polski, sprzedał mieszkanie w Mińsku, sprowadził rodzinę. Ja go pocieszałem, ale to on miał rację co do rozwoju sytuacji za Bugiem.

W czasie wyjazdów na Białoruś w wielu miejscach widzieliśmy pozostałości fizyczne jak i mentalne po autorytarnym państwie komunistycznym. Od symboli na budynkach gorsze są pozostałości w sposobie myślenia. Marzy mi się znowu pojechać na Białoruś i odwiedzić rodzinne strony moich przodków. Może już bardziej turystycznie niż badawczo. Choć i to drugie jest bardzo kuszące. Wiele lat temu przygotowywaliśmy wyprawę nad Prypeć. Może teraz by się udało? I chciałbym naocznie zobaczyć i usłyszeć co teraz myślą Białorusini, zarówno ci z ośrodków naukowych (bądź co bądź elita) jak i zwykli ludzie z małych wsi (kołchozów).

Ciągle wierzę w większe otwarcie wschodniej granicy (tak jak jest w Unii Europejskiej) i wolność dla naszych wschodnich sąsiadów. Wiele nas łączy, zarówno historycznie jak i kulturowo. Tak bliską są a jednocześnie tak daleko...

A na koniec kilka pamiątkowych zdjęć.

(Ze studentami przed Instytutem Zoologii Akademii Nauk Białorusi)

(Pobieranie materiału hydrobiologicznego w zbiorniku powyrobiskowym)

(W trakcie badań terenowych nad rzeką Isłocz, przerwa na posiłek)

(Letni obóz ze studentami, środkowa Białoruś, okolice Mińska)