Ćma bukszpanowa - nowy gatunek inwazyjny w Olsztynie

(Gąsienica ćmy bukszpanowej. Fot. Grzegorz Fiedorowicz)

Kiedy 9. maja, w czasie audycji Wiktora Niedzickiego w Halo.Radio (czytaj więcej) pojawiło się pytanie o ćmę bukszpanową, koleżanka entomolog (prof. Agnieszka Kosewska) wspomniała, że jest już w Polsce ale u nas to jeszcze nie. Choć należy się jej lada moment spodziewać. Nawet nie wiedziała, że "wykrakała". Niecałe dwa tygodnie później dr Grzegorz Fiedorowicz podesłał zdjęcia wspomnianego motyla. Na Facebooku znalazłem wzmiankę, że jest już w Marcinkowie pod Mrągowem. Skoro wiosną pojawiły się gąsienice, zauważone przez ogrodników, to najpewniej gatunek pojawił się w Olsztynie i okolicach już w roku ubiegłym. Teraz się rozprzestrzenia i zwiększa liczebność.

Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis) zwana także przezierka bukszpanową jest gatunkiem obcym oraz inwazyjnym. Do Europy została zawleczona z Azji Wschodniej w 2006 roku (Niemcy), w Polsce po raz pierwszy została stwierdzona w roku 2012 w województwie dolnośląskim. Gąsienice żerują na różnych gatunkach bukszpanu (Buxus spp.). Krzew ten też jest u nas gatunkiem obcym. Gąsienice ćmy bukszpanowej zjadają liście i młode pędy. Przy liczniejszym pojawie może mocno uszkadzać roślinę, powodując nawet jej zamieranie. W ciągu jednego sezonu mogą się pojawić 2-3 pokolenia tego motyla (w Azji występują 4-5 pokoleń w roku). Nowy teren, gdzie jest już obfita baza pokarmowa, brak naturalnych drapieżników i chorób oraz do trzech pokoleń w roku może sprawić szybki wzrost liczebności i poszerzanie zasięgu występowania. Ogrodnicy się martwa. Ekolog nie bardzo. Będziemy mogli obserwować przez kilka, może kilkanaście lat wzrost liczebności (gradacja), ale potem najpewniej nastąpi spadek i ustabilizowanie liczebności. Podobnie było ze szrotówkiem kasztanowcowiaczkiem. Pojawią się zarówno patogeny jak i drapieżcy. Najpewniej ocieplenie klimatu sprzyja ekspansji ćmy bukszpanowej.

Ogrodnicy zalecają ręczne zbieranie i niszczenie gąsienic, poprzez pułapki feromonowe lub środki chemiczne.

(Gąsienica ćmy bukszpanowej.
Fot. Grzegorz Fiedorowicz)

Zimuje gąsienica, schowana w kokonie (ciepłe zimy sprzyjają temu gatunkowi). Zaczynają żerować na liściach bukszpanu już od końca marca lub początku kwietnia. Pod koniec kwietnia lub na początku maja pojawiają się motyle (stadium imago). Dorosłe ćmy aktywne są do połowy czerwca, składają jaja i pojawia się kolejne pokolenie. Nie wiem jak daleko mogą fruwać dorosłe ćmy w poszukiwaniu roślin żywicielskich. W dogodnych warunkach temperaturowych cały cykl życiowy zamyka się w ciągu 40 dni. We wrześniu pojawiaj się imagines trzeciego pokolenia. Składają jaja i od końca września oraz w październiku pojawia się kolejne pokolenie gąsienic. Te gąsienice żerują aż do nastania zimy. 

(Gąsienica ćmy bukszpanowej. Fot. Grzegorz Fiedorowicz)

Główną rośliną żywicielską gąsienic ćmy są bukszpany (Buxus spp.). W Polsce, w większości ogrodów dominuje bukszpan wiecznie zielony zwany bukszpanem pospolitym (Buxus sempervirens). Zauważono jednakże, że gąsienice żerują także na innych gatunkach roślin (co jest typowe dla gatunków poszerzających zasięg występowania): na trzmielinie oskrzydlonej (Euonymus alata),  trzmielinie japońskie (E. japonicus), ostrokrzewach (Ilex purpurea), muraji wiechowatej (Murraya paniculata), irdze (Cotoneaster spp.) oraz laurowiśni (Prunus laurocerasus).

Źródła: 

• Paweł K. Bereś (Instytut Ochrony Roślin - PIB, DIONP), Beata Bereś (DIONP, CUNIOR), Monika Kucharska-Świerszcz (UR Rzeszów) https://www.dionp.pl/kiedy-zwalczac-cme-bukszpanowa
• Paweł K. Bereś, Beata Bereś (DIONP), Monika Kucharska-Świerszcz (UR Rzeszów) https://www.dionp.pl/cma-bukszpanowa-grozny-szkodnik-bukszpanow