Felietonowe podsumowanie roku 2023

Eksponat z łódzkiego Muzeum Kinematografii.

 

A było to tak, dostałem maila z Wiadomości Uniwersyteckich z prośbą o krótkie i nietypowe podsumowanie mijającego roku: „Chcemy w redakcji oczyma naszych felietonistów podsumować 2023 rok. Bardzo proszę zatem o przesłanie trzech Pana zdaniem najważniejszych wydarzeń mijających dwunastu miesięcy z krótkim, kilkuzdaniowym opisem. Mogą być dowolne - z dziedziny, którą Pan się zajmuje, zainteresowań osobistych, wydarzeń w kraju i na świecie.” I co tu wybrać? Skoro tyle ważnych rzeczy się wydarzyło? Wybrać z wielu ważnych dla mnie, z nauki i z życia uniwersytetu czy regionu? A może z wydarzeń z całego świata? I jeszcze napisać krótko...

Pisanie felietonów uczy zwięzłości. I krótkich form. Ćwiczyłem się w nich na blogu przez wiele lat. I dalej to czynię. Z felietonami moja przygoda rozpoczęła się w 2005 roku, gdy zacząłem pisać Profesorski blog (2005- 2008) dla Gazety Uniwersyteckiej – wkładki do Gazety Olsztyńskiej. Potem były felietony Z Kłobukowej dziupli (2007-2013) w Wiadomościach Uniwersyteckich (zobacz więcej o tych felietonach). W 2014 roku rozpoczęła się moja przygoda z VariArtem – pismem kulturalno-literackim, wydawanym przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie. W ubiegłym tygodniu odbyło się spotkanie z okazji 15-lecia tego pisma. Współpraca trwa – ciągle pisuję Kij w mrowisko (zobacz więcej oraz relację z jubileuszu VariArta). Dlaczego w piśmie kulturalnym? Po pierwsze dlatego, że nauka jest częścią kultury, po drugie dlatego, że mieści się w idei uniwersytetu otwartego. A od 2023 roku ponownie goszczę na łamach Wiadomości Uniwersyteckich z felietonem Z Kłobukowej dziupli 2.0 (zobacz więcej). Staram się przenieść felietony z pisma papierowego także w świat cyfrowy. Trwający eksperyment. 

Jak już wspominałem, felietony to wprawki w pisaniu krótkich tekstów. Po latach rośnie w znaczenie mikrouczenie (wiedza i uczenie się w małych, samodzielnych porcjach), było i jest to więc dla mnie przygotowanie do wyzwań współczesnej edukacji. Uczenie się przez działanie. Ustawiczne uczenie się. 

Na podsumowanie roku wybrałem trzy wspomnienia: 1. Malowanie obrazu Nasze Niebo Kopernika, 2. Chat GPT i 3. Odkrycie eksklusomu.

Obraz Nasze Niebo Kopernika to wspólne malowanie w ramach obchodów Roku Mikołaja Kopernika. Nawiązuje do wcześniejszych podobnych akcji organizowanych w przestrzeni publicznej przez profesora Geno Małkowskiego oraz do planowanego w przyszłym roku wspólnego polsko-francuskiego projektu wspólnego malowania, połączonego z transmisją online. Będziemy w dwu różnych miejscach Europy a jednocześnie będziemy tworzyć razem. Wszystko w ramach obchodów 25-lecia UWM w Olsztynie. Wspólne malowanie Naszego Nieba Kopernika podkreśla znaczenie współpracy międzyludzkiej oraz integracji uniwersytetu ze swoim otoczeniem. Takimi akcjami UWM wychodzi poza swoje fizyczne i kulturowe przestrzenie. Inicjatorem społeczno-artystycznej akcji malowania Nieba Kopernika była Artystyczna Rezerwa Twórcza, grupa emerytowanych pracowników i absolwentów. Udział wzięli przedstawiciele różnych instytucji naukowych oraz mieszkańcy Olsztyna i okolic. Teraz obraz wystawiany jest w różnych miejscach i służy jako rekwizyt do opowiadania o tym, czym jest nauka. (zobacz więcej zdjęć i relacji z malowania i wystaw).

Chat GPT choć pojawił się w listopadzie ubiegłego roku to cały rok 2023 upłynął pod znakiem szybkiego rozwoju sztucznej inteligencji i wdrażania jej zastosowań w życiu codziennym. Stał się naszą codziennością, wywołując nie tylko gorące dyskusje co do przyszłości ludzkości i możliwych zmian społecznych. Mocno wpływa na zmiany w edukacji na wszystkich poziomach, także na uniwersytetach. Czy i jak wykorzystywać takie generatywne algorytmy do pracy ze studentami czy uczniami? Zabierze nam pracę czy wręcz przeciwnie? Zawody kreatywne mogą czuć się w jakiś sposób zagrożone. Tak jak kiedyś pismo zmniejszyło znaczenie pamięci, tak teraz Chat GPT zmniejsza znaczenie umiejętności tworzenia treści. Można będzie pisać treści szybciej. A co zrobić z zaoszczędzonym czasem? Przeznaczyć na wypoczynek czy jeszcze do kolejnej pracy? Mechanizacja ułatwia nam pracę ale nie pracujemy przez to krócej tylko dłużej. Może wreszcie teraz wykorzystamy technologie by ludzie mieli więcej czasu dla siebie, na bycie razem i budowanie relacji oraz na wspólne malowanie?

Eksklusom to nowo odkryte organellum komórkowe u ssaków. Zaskakujące jest to, że ciągle odkrywamy w biologii nowe struktury i zjawiska. Nauka jest piękna bo ciągle jest coś do zbadania i poznania. Eksklusom to taki pojemnik na plazmidy - małe, okrągłe nici DNA, które mogą replikować się niezależnie od chromosomów. Plazmidy do tej pory znane były jedynie u bakterii. Eksklusom jest obiektem występującym w osoczu komórkowym, co jest niezwykłe, gdyż w większości komórek z jądrem (eukariotycznych), DNA znajduje się w jądrze i jest upakowane w chromosomach. Część plazmidów obecnych w nowym organellum pochodzi spoza komórki, a inne z telomerów – specjalnych “czapeczek” ochronnych na końcach chromosomów. Szczególnie w niektórych komórkach nowotworowych telomery są regularnie odrywane i łączone, tworząc pierścienie. Funkcje eksklusomu nie zostały jeszcze poznane.

A jakie Ty, czytelniku Profesorskiego Gadania wybrałbyś 3 najważniejsze wydarzenia mijającego roku? Podzielisz się swoją opinią w komentarzach?