Czy i jak uczyć studentów korzystania z AI?

Technologia z muzeum. Coraz częściej czuję się jak kustosz...

 

Sztuczna inteligencja jest faktem i jest coraz szerzej wykorzystywana w wielu dziedzinach ludzkiego życia. W edukacji także. Nowość, której wcześniej nie było, więc nie było możliwości na przemyślenie i odpowiedniego przygotowanie zajęć. Zamykać oczy i udawać, że nie ma? Zakazywać i bawić się w policjanta? Z góry skazane na porażkę, pomijając wątpliwą sensowność takich działań. Ale jak uczyć studentów, kiedy samemu się jeszcze nie umie? Nowość, która z racji nowości nie miała szansy znaleźć się ani w programach studiów ani w sylabusach zajęć. Pozostaje uczyć się ze studentami razem i uczyć się przez działanie. Próbować, licząc się z błędami i potknięciami. Ale lepszej i szybszej drogi nie ma. Ponadto uniwersytet od zawsze był dobrym miejscem do eksperymentowania. Więc eksperymentuję, badam, obserwuje i dzielę się rezultatami. 

Na zajęciach z ochrony środowiska zachęcałem studentów do korzystania z różnych programów AI. W zasadzie to zezwoliłem na korzystanie i zaznaczanie czy i w jaki sposób wykorzystywali AI do przygotowania esejów i innych tekstów.  Zaskoczyło mnie to, że tak licznie z różnych form AI korzystają. Nie przypuszczałem, ze tak powszechne w użyciu są narzędzia AI. Pojawiło się w mojej głowie pytanie, czy pozwalając na jawne korzystanie jedynie ośmieliłem do ujawniania tego, co i tak robią, czy też może zainspirowałem ich do częstszego i liczniejszego korzystania z dobrodziejstw narzędzi z AI.  W formie ankietowej anonimowo zadałem kilka pytać, bo chciałem poznać ich doświadczanie i obecne cyfrowe kompetencje. Jestem za korzystaniem z AI na uniwersytecie, sensownym korzystaniem z zachowaniem odpowiednich standardów. Sam się uczę i rozpoznaję możliwości nowych narzędzi. I próbuję rozpoznać jak już studenci korzystają. Zamiast zabraniać trzeba uczyć ich sensownego korzystania a samą dydaktykę zmieniać, bo dawne formy aktywizowania i sprawdzania wiedzy stają się nieadekwatne do obecnej rzeczywistości. Przecież nie pracujemy w muzeum w roli kustoszy, opiekujących się zabytkami...

Ankietę udostępniłem na wykładzie z biotechnologii. Czy jest to grupa reprezentatywna dla wszystkich studentów, czy to na UWM czy to w ogóle? Nie wiem. Wnioski na pewno trzeba wyciągać ostrożne. Pomijając subiektywne odczucie tego co jest częstym a co rzadkim korzystaniem, uzyskane dane wskazują, że studenci korzystają często i bardzo często. Zróżnicowanie wynika zapewne z indywidualnego odczucia co to znaczy często, jak i ze zróżnicowanego korzystania z tych narzędzi. Jedni mniej korzystają z powodów pryncypialnych i przekonań co do ludzkiej kreatywności, inni zapewne z powodu niskich jeszcze kompetencji.

Jak widać najpopularniejszy jest Chat GPT, domyślam się że w wersji bezpłatnej. Nieco mniej popularny jest Gemini. DeepSeeka nie znam, nie korzystałem. Ale poza prostymi zastosowaniami wykorzystują także NotebookLM, co mnie cieszy.

Jak widać z odpowiedzi, fakt zezwolenia na jawne korzystanie zachęcił studentów do częstszego sięgania po to narzędzie. Ciekawe, czy czegoś nowego się nauczyli? Widzieli efekty swoich prac i innych studentów, zachęcałem do umieszczania promptów i sposobu korzystania. Liczyłem, że nie tylko ja poznam ich sposób wykorzystywania lecz będą od siebie się uczyć nawzajem, w grupie rówieśniczej.

Ocena własnych umiejętności była w skali 1 – najniższe umiejętności, 5 – wysokie umiejętności. Samoocena studentów jest raczej wysoka.

Pytanie o to do jakich prac wykorzystują AI (np. wyszukiwanie informacji, pisanie sprawozdań, przygotowywanie prezentacji, pisanie esejów itp.) było otwarte, przyniosło takie odpowiedzi: wyszukiwanie informacji  lub ich potwierdzenie (10), sprawdzanie informacji (2),  robienie tabelek (3), generacja (tworzenie) obrazów (2), przygotowanie streszczeń, sprawozdania (5), przygotowania prezentacji (4), esejów (2),  opracowywanie zagadnień na kolokwia  alternatywa do przeglądarki, przeszukiwanie internetu, dzięki temu możliwe jest szybsze przeszukiwanie stron internetowych (2),  szybka odpowiedź ma pytania, tłumaczenie czegoś prostymi słowami, tworzenie testów do przygotowania na przykład na kolokwium, upewnienie się w informacjach, wyszukiwanie informacji których nie można znaleźć w podręcznikach lub w internecie, do wszystkiego.

Czego chciałabyś(chciałbyś) nauczyć się w zakresie korzystania z AI? Na to pytanie takie uzyskałem odpowiedzi: pisania dokładnych (lepszych)  promptów (6), pisać bardziej wydajne prompty (więcej informacji przy krótszej komendzie), szybszego poruszania się po chacie, jak pisać kwerendy do pytania w dokładny sposób chat botów, niczego, wszystko co potrzebne już umiem, trudno powiedzieć, nie wiem jeszcze, najchętniej wszystkiego, uważam że to bardzo ciekawa alternatywa pełna tajemnic i wielu możliwości, aby wyszukał mi informacje wiarygodne, potwierdzone bez zbędnych informacji, pisał to co chcę żeby zawierała odpowiedź, lepszego zarządzania czasem dzięki wykorzystaniu z AI jako asystenta. Ostatnia fraza jest dla mnie ważna. Umieć korzystać z AI nie po to by w tym samym czasie zrobić więcej lecz by zrobić szybciej i mieć czas na coś innego. To chyba zdrowe podejście do narzędzi AI.

Jakieś wnioski z tych danych wyciągałem. Narodziło mi się więcej pytań niż sam znalazłem odpowiedzi. A gdyby tak wykorzystać Chat GPT do analizy? Wyniki z ankiety w pliku w pdf (graficzne i tekstowe) przekazałem do GPT, tak mi odpowiedział i zinterpretował.

„Twoja ankieta pokazuje, że studenci najczęściej korzystają z AI do:

1. Wyszukiwania informacji – to najczęstszy sposób wykorzystania AI. Studenci traktują je jako alternatywę dla tradycyjnych wyszukiwarek, ceniąc sobie szybkość i możliwość zadawania pytań w naturalnym języku.
2. Pisania sprawozdań, esejów i przygotowywania prezentacji – wielu studentów wykorzystuje AI do wsparcia w tworzeniu treści akademickich.
3. Tworzenia notatek i streszczeń – część studentów używa AI do organizacji wiedzy i ułatwienia nauki.
4. Generowania obrazów i tabelek – co sugeruje, że AI wykorzystywane jest również w celach wizualizacji i organizowania danych.
5. Tłumaczenia i upraszczania tekstów – niektórzy studenci doceniają AI za możliwość wyjaśniania skomplikowanych treści w przystępny sposób.”

Szybko i syntetycznie. I nieco więcej niż sam potrafiłem z tych danych wyczytać. Z ciekawością więc czytam dalej odpowiedzi Chata GPT:

„Co studenci chcieliby poprawić?

Największa potrzeba edukacyjna dotyczy umiejętności pisania lepszych promptów – wielu studentów chce lepiej formułować zapytania, aby uzyskiwać bardziej precyzyjne i wartościowe odpowiedzi. Niektórzy chcieliby także nauczyć się korzystać z AI w sposób efektywniejszy, np. lepiej zarządzać czasem z pomocą asystenta AI.

Wnioski

Studenci widzą w AI głównie narzędzie do przyspieszenia nauki i pracy. Kluczowym wyzwaniem jest jednak rozwój świadomego i krytycznego korzystania z AI, aby nie polegać na nim bezrefleksyjnie. Może warto włączyć do zajęć elementy dotyczące tworzenia skutecznych promptów, oceny wiarygodności informacji i etycznego korzystania z AI? ”

W większości pokrywają się z moimi wnioskami i refleksjami, nie tylko z analizy ankiety. Pytaniami drążyłem więc dalej : Jak zmienić zajęcia na uczelni by studenci korzystali z narzędzi AI a jednocześnie rozwijali swoją kreatywność i krytyczne myślnie? Jakie formy prac dla studentów wprowadzić? Czy możesz mi coś doradzić?

GPT: "To świetne pytanie! Kluczowe jest takie zaprojektowanie zajęć, by studenci korzystali z AI jako narzędzia wspomagającego myślenie, a nie zastępującego je. Oto kilka strategii:

1. Formy pracy aktywizujące kreatywność i krytyczne myślenie

🧐 Analiza i ocena odpowiedzi AI

• Poproś studentów, by zadawali AI pytania związane z tematyką zajęć i oceniali odpowiedzi pod kątem rzetelności, logiczności i zgodności z wiedzą akademicką.
• Mogą porównywać wyniki ChatGPT z tradycyjnymi źródłami, np. książkami akademickimi.
• Zadanie: "Znajdź trzy błędy w odpowiedzi AI i popraw je na podstawie literatury."

✍ Kreatywne pisanie wspierane przez AI

• Studenci mogą używać AI do generowania inspiracji (np. pomysłów na scenariusze zajęć, przykładowych ćwiczeń dla dzieci), ale finalna wersja musi być ich autorskim dziełem.
• Zadanie: "Wygeneruj szkic scenariusza lekcji z pomocą AI, ale potem zmodyfikuj go tak, by zawierał unikalne i autorskie elementy."

🔄 Debata człowiek vs. AI

• Podziel studentów na grupy: jedna broni argumentów AI, druga próbuje je obalić.
• Temat: "Czy AI może zastąpić nauczyciela?"

🧩 Praca projektowa – AI jako asystent, ale nie autor

• Tworzenie materiałów edukacyjnych, np. zestawu ćwiczeń dla dzieci wspomaganego AI, ale finalna wersja musi być wynikiem analizy i modyfikacji przez studentów.
• AI może generować teksty, a studenci muszą je sprawdzić, dostosować do wieku dzieci i dodać własne pomysły.

🔍 Eksperymentowanie z promptami

• Nauka formułowania skutecznych zapytań do AI (tzw. prompt engineering).
• Zadanie: "Zmień prompt tak, by AI dało bardziej precyzyjną odpowiedź."

[Moja refleksja: nie wszystko to da się sensownie wprowadzić na moich zajęciach, podpowiedź dla mnie jest niewystarczająca. Może powinienem sam więcej wiedzieć by zadać bardziej efektywnie działające pytania i naprowadzić na interesujące mnie treści cała dyskusje?]

2. Zmiany w sposobie prowadzenia zajęć

✅ Więcej otwartych pytań i problemowych zadań
Zamiast standardowych testów, daj studentom zagadnienia do samodzielnej analizy z pomocą AI. 

[Moja refleksja: to staram się robić, zastanawiam się jak ten kierunek konkretnie rozwinąć.]

✅ Interdyscyplinarność
Łączenie AI z tematami psychologii, pedagogiki, filozofii edukacji. Jak AI zmienia nauczanie? Jak wpływa na dzieci?

[Moja refleksja: to kompletnie nieprzydatne. Może powinienem ukierunkować GPT na odpowiedni kontekst czyli zajęcia z biotechnologami?]

✅ Refleksja nad etyką i skutkami AI w edukacji
Jakie są zagrożenia? Jak nauczyć dzieci mądrego korzystania z AI?"

Właśnie w takiej intencji zachęcałem do korzystania i informowania w jakim zakresie w pracy wykorzystane są algorytmy AI, z dyskusją jeszcze mi nie wyszło. Czy polecać studentom pisanie sprawozdań z ćwiczeń z wykorzystaniem AI? Jak maja przygotować dane i jakie powinni pisać prompty, by sprawozdanie miało układ typowego raportu naukowego, ze wstępne, materiałem i metodami, wynikami, dyskusją wyników i bibliografią z cytowanymi źródłami?

ChatGPT powiedział: "To bardzo ciekawe podejście! [moja refleksja: jak zwykle AI zaczyna od komplementu i pozytywnego wzmocnienia. Może dlatego studenci korzystający z GPT mają relatywnie wysokie odczucie o swoich cyfrowo-AI kompetencjach?] Pozwalając studentom korzystać z AI do pisania sprawozdań, warto jednocześnie nauczyć ich świadomego i krytycznego używania tego narzędzia. Kluczowe jest, by AI było asystentem, a nie głównym autorem sprawozdania.

Czy warto polecać AI do sprawozdań?

✅ Tak, jeśli:

• Studenci najpierw samodzielnie opracują dane i przemyślą ich interpretację.
• AI będzie używane do pomocy w organizacji treści, a nie do generowania wyników bez refleksji.
• Studenci sprawdzą poprawność odpowiedzi AI i poprawią ewentualne błędy.

❌ Nie, jeśli:

• AI jest używane do generowania całych sprawozdań „na gotowo”, bez refleksji nad treścią.
• Studenci traktują odpowiedzi AI jako niepodważalne i bezkrytycznie je kopiują.

[Moja refleksja: pokrywa się to z moimi odczuciami i intencjami. Ale jak to konkretnie zrobić? Jak zaprojektować zajęcia i sytuacje edukacyjne by to osiągnąć? Jak zbudować dobre relacje ze studentami by tak właśnie decydowali o wykorzystaniu AI? To jeszcze przede mną. Pierwsze pomysły już sprawdziłem, potrzebuje więcej. I wypróbuję je na kolejnych zajęciach, na kolejnych przedmiotach.]

Jak przygotować dane do AI?

Przed skorzystaniem z AI, studenci powinni przygotować:

1. Cel eksperymentu – jasny opis, co było badane.
2. Metody – jak przeprowadzili eksperyment (narzędzia, warunki, procedury).
3. Wyniki – dane liczbowe, obserwacje, wykresy.
4. Własne przemyślenia – wstępna interpretacja wyników.
5. Źródła – jeśli korzystali z literatury, powinni mieć gotowe cytowania.

Dzięki temu AI nie „wymyśli” danych, tylko pomoże je lepiej zorganizować.

[Moja refleksja: to dobra dla mnie podpowiedź. Przygotuje instrukcję z sugestiami jak przygotować dane by efektywnie korzystać z AI przy pisaniu sprawozdań.]

Jakie prompty powinni pisać studenci?

Oto przykładowe prompty dla każdej sekcji raportu:

🔹 Wstęp
👉 "Napisz wstęp do raportu naukowego na temat [temat], uwzględniając tło teoretyczne i cel badania."

🔹 Materiał i metody
👉 "Sformatuj w stylu naukowym poniższy opis metodologii: [opis metod]."

🔹 Wyniki
👉 "Zredaguj opis wyników na podstawie tych danych: [tu wklej dane]. Nie interpretuj ich jeszcze."

🔹 Dyskusja
👉 "Pomóż mi zinterpretować te wyniki w kontekście badań naukowych. Oto wyniki: [wyniki]. Oto literatura: [cytowane źródła]."

🔹 Bibliografia
👉 "Sformatuj poniższe źródła w stylu [APA/MLA/Chicago]: [lista źródeł]."

Dodatkowe wytyczne dla studentów

🔹 Zawsze sprawdzaj poprawność informacji. AI czasem generuje błędy lub „halucynacje” w cytowaniach.
🔹 Samodzielnie popraw i dopracuj raport. AI może pomóc w organizacji myśli, ale styl i interpretacja powinny być autorskie.
🔹 Oceń jakość odpowiedzi AI. Czy raport jest logiczny? Czy nie powiela oczywistych informacji?

Wytyczne dotyczące korzystania z AI w pisaniu sprawozdań naukowych

1. Cel wykorzystania AI

AI może być pomocnym narzędziem w organizacji treści, poprawie stylu oraz przyspieszeniu procesu pisania sprawozdania naukowego. Nie może jednak zastąpić samodzielnego myślenia, analizy i interpretacji wyników. Celem jest używanie AI jako asystenta, a nie autora. [podkreślenie S.Cz.]

2. Struktura sprawozdania naukowego

Sprawozdanie powinno zawierać następujące sekcje:

• Wstęp – tło teoretyczne, cel badania.
• Materiał i metody – opis procedury badawczej.
• Wyniki – przedstawienie danych bez interpretacji.
• Dyskusja wyników – analiza wyników, porównanie z literaturą.
• Bibliografia – lista źródeł wykorzystanych w pracy.

3. Przygotowanie danych przed użyciem AI

Przed skorzystaniem z AI należy przygotować:

1. Cel badania – jasny i zwięzły opis, czego dotyczy eksperyment.
2. Metody badawcze – opis użytych narzędzi, próby, procedur.
3. Dane i wyniki – surowe dane, wykresy, tabele.
4. Własne przemyślenia – wstępna interpretacja wyników.
5. Literatura naukowa – źródła, z których korzystano.

(…)

5. Zasady odpowiedzialnego korzystania z AI

✅ Sprawdź poprawność informacji. AI może generować błędy i nieścisłości. ✅ Nie kopiuj odpowiedzi AI bez analizy. Upewnij się, że treść jest logiczna i zgodna z literaturą. ✅ Edytuj i dopracuj tekst. AI może pomóc w organizacji myśli, ale styl i interpretacja muszą być twoje. ✅ Oceń jakość odpowiedzi. Czy raport jest spójny? Czy nie powiela oczywistych informacji? ✅ Zachowaj zgodność z etyką akademicką. AI nie powinno zastępować twojej pracy – korzystaj z niego jako wsparcia, nie jako autora.

6. Podsumowanie

AI to potężne narzędzie, ale wymaga krytycznego podejścia. Wykorzystując je do pisania sprawozdań, należy pamiętać o odpowiedzialnym podejściu do nauki i analizie wyników. AI ma pomagać, ale nie wyręczać!”

No to kolejnym krokiem będzie nie tylko przekazanie studentom instrukcji wykonania ćwiczenia ale i instrukcji prompta dla AI. Sam pewnie będę musiał sprawdzić jak to działa i jakie wychodzą wyniki.

Do tej pory w instrukcji umieszczałem tylko informacje dla studenta co powinno się w sprawozdaniu znaleźć. teraz takie instrukcje powinny się znaleźć także w prompcie. Lub raczej w instrukcji dla studenta napisać co powinien zawrzeć w prompcie by uzyskać dobry efekt.