Betonoza na prowincji

Ekolodzy mówią o zasadzie (prawie) Czerwonej Królowej - trzeba biec by zostać w tym samym miejscu. To obrazowe porównanie do ewolucji w nieustannie zmieniającym się środowisku. Czyli nieustanna ewolucja by dostosowywać się do zmieniającego się środowiska i warunków egzystencji. Specyfiką Homo sapiens jest kultura czyli "rozszerzony behawior" - dostosowujemy się do środowiska nie tylko biologiczne i genetyczne ale przede wszystkim kulturowo. Bo zmiany kulturowe są znacznie szybsze niż zmiany biologiczne. Możliwe są w trakcie trwania jednego pokolenia. A za sprawą aktywności człowieka zmiany są niezwykle szybkie i głębokie, wręcz globalne czego przykładem jest przegrzanie klimatu. Rozum pozwala nam zrozumieć procesy zachodzące w przyrodzie i dostosować kulturę do tych zmian. Przyzwyczajenie są jednak silne...

O sukcesie a nawet przetrwaniu cywilizacji (w skali regionalnej czy lokalnej) zadecyduje kultura i zdolność do myślenia czyli rozumienia zachodzących procesów. Mamy rozum ale czy z niego korzystamy? Czy zdajemy sobie sprawę z gwałtownie zachodzących zmian i pilnej potrzebie szybkich zmian?

Rozwój zrównoważony to ten element kultury, który wskazuje nam jak żyć i dostosować kulturę do zmieniającego się środowiska. Najkrócej opisać można rozwój zrównoważony (ekorozwój) jako kompromis pomiędzy naszymi potrzebami a potrzebami przyszłych pokoleń. Inaczej to ujmując: środowisko to coś, co pożyczyliśmy od przyszłych pokoleń. I trzeba oddać z stanie nie gorszym niż otrzymaliśmy. A jakie środowisko i możliwości życia przekażemy naszym dzieciom i wnukom? Czy chcemy się podzielić? W skali globalnej czy chcemy się podzielić zasobami, wodą, czystym powietrzem z ludźmi z innych krajów i kontynentów? Po nas choćby potop?

Jeszcze inaczej można określić rozwój zrównoważony jako kompromis między potrzebami społecznymi, potrzebami gospodarki oraz potrzebami przyrody. Żaden z tych komponentów nie może być pominięty. Bo jest to jak stół o trzech nogach - jeśli którakolwiek będzie krótsze, to wszystko ze stołu pospada.

Najłatwiej zobaczyć realizację idei ekorozwoju w miastach. Wymaga dialogu i komunikacji społecznej pomiędzy różnymi specjalistami w zarządzaniu i planowaniu. Zbyt wąskie widzenie grozi katastrofą. Przykładem jest powszechna w polskich miasteczkach "betonoza". Archaiczna estetyka zamieniania placów w betonowe (czasem z kostki granitowej) pustynie. Dawno temu, taki plac przed ratuszem wyłożony brukiem miał sens. Bo odbywały się targi i liczni rolnicy przywozili swoje dobra na furmankach. Bruk zapewniał dobre warunki - nie było błota i grzęzawiska, łatwiej  było uprzątnąć końskie odchody. Teraz przyroda jest znacznie bardziej zmieniona, miasta się rozrosły, powierzchnie zadrzewione znacząco zmniejszyły a... sprzedaż produktów nie odbywa się z furmanek. Chodzimy do sklepów. Place w mieście pełnią więc zupełnie inną rolę. Wobec wyznań ocieplenia klimatu konieczne staje się jak najliczniejsze zacienienie przestrzeni i jak najliczniejsze nasadzenia drzew. Po drugie trzeba tworzyć przyjazną przestrzeń publiczną dla mieszkańców i turystów (do wypoczynku i rekreacji a także dla turystów czyli dla gospodarki).  Betonowe place może dobre są do zamiatania i organizowania raz czy dwa razy do roku jakiegoś capstrzyku czy defilady. Ale do codziennego życie to zmarnowana i niewykorzystana przestrzeń.

Jak Polska długa i szeroka w małych miasteczka - na skutek dostępu różnych środków unijnych i krajowych, modernizuje się centralne place. Znika zieleń, pojawia się wybetonowana, "ładna" przestrzeń. Zupełnie niefunkcjonalna i nieadekwatna do współczesnych potrzeb. Rewitalizacja pozorna bo nie wraca ożywienie społeczne. Przestrzeń nie jest zachęcająca do relaksu, spotkań i aktywności.

Na zdjęciu wyżej przykład niekompetencji i braku wiedzy, zarówno ze strony zlecającego jak i wykonawcy. Ostróda, fragment historyczny miasta średniowiecznego, odbudowany ratusz, pewno za duże pieniądze (na szybach napisy "lokale do wynajęcia"). W zamierzeniach miała być chyba rewitalizacja, a wyszła betonoza i drogi, ekscentryczny parking dla samochodów. Podobno wcześniej rosły tam wiekowe lipy. W czasie upałów ratusz i otoczenie nie nadaje się dla turystów. Kosztowny parking i zmarnowana przestrzeń miasta, blisko zamku. Ostróda jako miasto turystyczne potrzebuje miejsc atrakcyjnych dla turystów. W małych miasteczkach taką przestrzenią mogą być dawne średniowieczne rynki. Wojna z Ostródą obeszła się srogo. Zniszczona stara zabudowa... źle została zabudowana blokami. Przez długie lata nic tu się nie działo, bo przestrzeń jest niedogodna dla kawiarni, sklepików itd. Ale po rewitalizacji i odbudowie zabytkowego ratusza sytuacja się nie poprawiła. Zabytek nie wystarczy, lokale stoją puste. Jest tylko rozległy parking. Ani przestrzeń rekreacyjna dla mieszkańców ani atrakcja dla turystów. Zobaczyć ratusz i pójść dalej, Raptem 5-10 minut wizyty.

I dla kontrastu niżej zdjęcie, też z Ostródy, już lepsze podejście, są drzewa dające cień i dlatego pewnie utrzymuje się tam lokal gastronomiczny. Gdzie będą ludzie przychodzić i prowadzić niezbędne życie towarzyskie czy rekreacyjne? Gdzie będą przychodzić turyści? Na betonowych parkingach w zabytkowym centrum życie wcale nie kwitnie...

Ewidentny bubel z ratuszem będzie straszył przez lata jako nieudana inwestycja. A przecież mogło być dużo lepiej. Wiedza ma kapitalne znaczenie! Błędy lekarzy widzimy na cmentarzach, błędy architektów - na ulicy. Niestety przykłady szkodliwej betonozy widoczne w wielu polskich miasteczkach.