Nakwietnik trębacz jest już w okolicach Łęczycy

Nakwietnik trębacz z okolic Łęczycy, fot. Anna Kwiatkowska.

Spotkania z czytelnikami niniejszego bloga bywają dla mnie zaskakujące i ekscytujące, pełne dobrych emocji. Panią Annę Kwiatkowską spotkałem na plenerze w skansenie Łęczycka Zagroda Chłopska w Kwiatkówku, w czasie Pleneru w połowie wakacji. Jej prace można zobaczyć na poplenerowej wystawie (zobacz więcej i jeszcze więcej). Ale przygoda nie zakończyła się wraz z zakończeniem pleneru. Dzisiaj dostałem zdjęcie, nagranie dźwiękowe i taką informację:

„Panie Profesorze! Mam w mieszkaniu dwa takie owady, sprowadziłam zapewne z ziołami. Spać w nocy nie dają. Google sugerują Świerszcza domowego... Tylko głowa taka mała... Czy mam się bać? Pozdrawiam serdecznie!"

Rzeczywiście, na świerszcza domowego nie wygląda. Drugą moją myślą była jakaś widelnica – ale te nie wydają dźwięków. Następnie pomyślałem o śpieszku cieplarnianym – ale jak sprawdziłem są to prostoskrzydłe bez skrzydeł. A więc całkiem ślepa uliczka. Myślałem o owadach synantropijnych bo zasugerowałem się zwrotem „sprowadziłam z ziołami” i myślałem, że to jakieś rośliny doniczkowe ze szklarni. Wspomniane zioła zbierane były jednak na łące „Ostatnio zbierałam Lunarię, Piołun i Nawłoć ze stanowisk naturalnych”. Nie było więcej zdjęć „Nie jestem w stanie zrobić innego zdjęcia, na razie! Skaczą i chowają się po kątach!” ale Pani Anna przysłała nagrany dźwięk. Sprawdziłem na stronie, poświęconej prostoskrzydłym Polski. Nie tylko wygląd się zgadzał lecz i dźwięk. I tak oto poznałem nakwietnika trębacza (Oecanthus pellucens) - ciepłolubnego owada prostoskrzydłego (Orthoptera) z rodziny świerszczowatych (Gryllidae). Jego wielkość waha się w granicach 10-14 mm. Łatwo więc go było niechcący przynieść z ziołami do domu. 

Jeszcze większe emocje pojawiły się, gdy spojrzałem na mapkę dotychczasowych stwierdzeń tego gatunku. Znaleziony 16 sierpnia w Okolicy Łęczycy (wieś Parzęczew) w zaroślach „Znaleziony 16 sierpnia, w zaroślach, w okolicy Parzęczewa. Dziękuję bardzo! I co ja mogę dla niego zrobić?! Już trzy noce nieprzespane! Pozdrawiam bardzo serdecznie!”

Zaznaczone na żółto nowe stanowisko,
mapka ze strony https://orthoptera.entomo.pl/ 
(zmienione)

Jak widać z zamieszczonej mapki nowe stanowisko znajduje się daleko na północny zachód od dotychczasowych miejsc stwierdzenia. Sugeruje to rozprzestrzenianie się tego gatunku w Polsce. A jedną z przyczyn jest zapewne ocieplenie klimatu. W tej ekspansji nakwietek trębacz nie jest jedyny (innym przykładem jest choćby modliszka). Dość charakterystyczny kształt pozwoli na identyfikację każdemu przyrodnikowi. Miejcie więc oczy i uszy szeroko otwarte a telefony w pogotowiu. By zrobić zdjęcie lub nagrać odgłosy wabiącego samca. To potrzebne do wiarygodnego udokumentowania gatunku. Zdjęcie i odgłosy warto przekazać jakiemuś entomologowi-specjaliście w celu weryfikacji.

Przyroda zmienia się na naszych oczach i coraz częściej spotykamy całkiem nowe gatunki, np. ostatnio odnotowana złota alga Prymnesium parvum. Z tym, że nakwietnik trębacz jest możliwy do zauważenia gołym okiem i można go łatwo rozpoznać, w przeciwieństwie do wspomnianego glonu. Tam potrzeba eksperta i mikroskopu lub badań genetycznych.

Wróćmy do naszego zaskakującego bohatera spod Łęczycy. Na stronie https://orthoptera.entomo.pl/ nakwietnik wymieniony jest w  Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce z kategorią EX (gatunki wymarłe). Nie jest to już aktualne bo w ostatnich latach pojawiło się sporo danych o jego występowaniu. I najwyraźniej jego zasięg występowania zwiększa się i rozszerza. Nie jest pewne czy został przypadkiem zawleczony przez człowieka czy też jest to efekt naturalnej migracji tego gatunku w sprzyjających klimatycznie okolicznościach.

Gdzie występuje? Na suchych łąkach, na murawach kserotermicznych. Przesiaduje na roślinach zielnych – inaczej niż inne świerszczowate u nas żyjące (te przebywają na ziemi). Dlaczego spotkać go można na roślinach? Bo odżywia się pyłkiem, kwiatami i drobnymi owadami, np. mszycami. Na południu Europy nakwietnika trębacza najczęściej spotkać można w winnicach. U nas na drzewach i bylinach, a w środkowej Azji często wyrządza szkody na plantacjach bawełny. W niektórych regionach nakwietnik trębacz jest ulubioną ofiarą os z rodziny grzebaczowatych Sphecidae (Isodontia mexicana - pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej). Przyroda zmienia się na naszych oczach.

Do tej pory spotykano nakwietnika trębacza na Ponidziu, na Wyżynie Małopolskiej, w województwie świętokrzyskim oraz na Podkarpaciu. Pojawiły się także informacje o jego obecności w Białowieży.

Nakwietnika trębacza w Polsce odnotowano w XIX wieku a potem widziano, a raczej słyszano w 1952 r. w okolicach Ojcowa. Wtedy uznano, że mogło to być przypadkowe zawleczenie i nie uznano, że jest stałym elementem naszej fauny. W późniejszych latach, po roku 1992 wykazano jego obecność  na Wyżynie Małopolskiej, w województwie świętokrzyskim oraz na Podkarpaciu. A jak wynika  zamieszczonej mapki, najpewniej jego zasięg się powiększa. Zatem stwierdzenie w okolicach Łęczycy potwierdzać może jego ekspansję z południowych regionów Europy. .

Źródła i więcej informacji: 

• https://orthoptera.entomo.pl/index.php/mapy-rozmieszczenia/84-39-oecanthus-pellucens-scopoli-1763  
•  https://insektarium.net/orthoptera/gryllidae-swierszczowate/oecanthus-peelucens-nakwietnik-trebcz/
• https://dinoanimals.pl/blogi/swiatmakro/owady-uznawane-za-wymarle-w-polsce-oraz-te-odkryte-po-latach-na-nowo/
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Nakwietnik_tr%C4%99bacz
• https://www.przyrodaswietokrzyska.pl/index.php/owady/prostoskrzyd%C5%82e/d%C5%82ugoczu%C5%82kowe/nakwietnik-tr%C4%99bacz.html