Państwa wodzowskie to przepis na klęskę

Jakże często można spotkać zachwyty nad władzą autorytarną, w tym tę oświeconą. Podkreślana jest skuteczność w odróżnieniu od "jałowych dyskusji", zabierających czas. W iluż to uczestniczyliśmy dyskusjach, naradach, które nic nie wniosły a zabierały czas? Jednoosobowo można podjąć decyzje szybko. Nie trzeba przekonywać czy uzasadniać, wystarczy wydać polecenia. A jeśli się jest oświeconym i kompetentnym to działanie idzie szybciej. Stąd popularność różnego typu dyktatur i oświeconych autokracji. Popularność decydowania menadżerskiego w miejsce kolegialności. A także ustrojów autorytarnych. Przychylam się do tego, co napisał Adam Wajrak w odniesieniu do putinowskiej Rosji i ostatnich wydarzeń w Ukrainie: "To co widzimy jasno pokazuje, że wszelkie wodzowskie państwa lub wodzowsko kierowane organizacje, nawet najpotężniejsze to przepis na klęskę. Zawsze to prowadzi do katastrofy. Dzieje się tak z prostej przyczyny: Wódz im dłużej jest u władzy tym bardziej widzi świat nie takim jakim naprawdę jest, ale świat ze swoich marzeń, zupełnie nierealny. Wspomaga go w tym gromada lizusów i pochlebców. Dlatego to nie państwa, które mają nieomylnych wodzów, twardych facetów u władzy w końcu wygrywają, tylko te które mają wolną prasę, wolne sądy i wszelkie instytucje, które potencjalnym "sternikom narodu" psują i podważają ich "nieomylne" i jedyne wizje świata i przepisy na wszechobecną szczęśliwość."

A mi przypomina się "Bajka o nowych szatach króla". W wielu sytuacjach jednoosobowe decydowanie jest na pewno dobre i skuteczne, np. w wojsku. Starożytni Grecy wymyślili na czas wojenny dyktaturę. W demokracji także oddajemy władzę wybranym osobom. Ale jest kadencyjność i trójpodział władzy. Męczą nas wybory i dostrzegamy czasami populizm i złe wybory? To prawda. Ale nawet oświecona autorytarna władza przynosi gorsze rezultaty. Dlaczego? Bo wokół wodza, monarchy, cesarza, dożywotniego prezydenta szybko tworzy się dwór. Im bardziej groźny i autorytarny dowódca, tym ten potakujący dwór liczniejszy. 

Putinizm to mit oświeconego autokraty, który zdobywał liczbę sympatie i naśladownictwo w wielu grupach społecznych i w wielu krajach Europy. Afirmacja siły, zdecydowania, bezkompromisowości. Problem w tym, że nawet jeśli jest to oświecony wódz to szybko traci kontakt z rzeczywistością, bo posłuszny dwór podaje takie informacje, jakich oczekuje wódz. Władza zaczyna wierzyć we własną propagandę a brakuje odważnych by powiedzieć, że król jest nagi. I następuje kompromitacja na ulicach, bo prędzej czy później znajdzie się dziecko, które powie to, co widzi.

Hierarchia towarzyszy grupom i społecznościom Homo sapiens od samego zarania. Samce alfa wpisane są w naszą historię społeczną. Chcemy trzymać z silnymi zwycięzcami, licząc na to, że znajdziemy się w kręgu klanu "trzymającego władzę" i rozdającego serwituty. Autokracja jest jak samochód bez hamulców - łatwo przyspieszać ale trudno na zakręcie zwolnić. A usłużni dworacy -licząc na zaszczyty i apanaże - będą potakiwać i mówić, że droga jest całkiem prosta... 

Wracając do agresji Rosji na Ukrainę i dziejącą się wojnę. Putin stał się ofiarą własnego dworu i podjął złe decyzje. Wojna nie idzie mu tak jak planował, nie osiągnął celów. Złe skutki dotkną całą Rosję i wszystkich Rosjan. Także tych, którzy wierzyli w wodzowski i strategiczny geniusz Putina. 

Władza deprawuje, absolutna władza deprawuje absolutnie. Siłą demokracji jest nie tylko poszanowanie praw człowieka lecz także kadencyjność i kolegialność. 

Spotykasz się z jałowymi dyskusjami? To nie dowód, że kolegialność i demokracja jest gorsza. To znak, że trzeba uczyć się planowania, argumentowania i dyskutowania. Samochód z hamulcami jest droższy - wymaga więcej materiałów, bardziej skomplikowanego projektu i większego wysiłku w wytwarzaniu (bo jest więcej elementów). Ale gwarantuje bezpieczniejszą jazdę. W demokracji władza zmienia się w czasie wyborów (szkoda pieniędzy na kampanie wyborcze?) natomiast w autokracjach władza często zmienia się w zamachach stanu czy w poprzez rewolucje. Śmierć ludzi i zniszczenie infrastruktury są bez porównania kosztowniejsze niż kampanie wyborcze i dyskusja. 

A jakie wyjście mają teraz Rosjanie? Zamach pałacowy? Rewolucja? Czy staczanie się do poziomu Korei Północnej? W jakim świecie chcą żyć? Dla nas to także nauka - jaką przyszłość wybrać. Bo putinizm i u nas w wielu kręgach jest popularny. Co będzie jak zdobędą władzę całkowitą? Klęska wodza, czy to Hitlera czy Saddama czy Putina, zawsze jest dla narodu kosztowna. 

Putin przegra. Ala szkoda zabitych Ukraińców i Rosjan, szkoda zniszczonej Ukrainy. Szkoda łez i utraconego życia. Szkoda Rosji, która pogrąży się katastrofie gospodarczej i izolacji. Szkoda czasu i strat, gdy przed ludzkością ogromne wyzwania, np. skutku globalnego ocieplenia klimatu.